O perigoso da memoria é que en boca de segundo que persoas, pode chegar a níveis de manipulación que non son nada desexábeis: entón non é memoria. Así pois, pódense construír realidades ficticias que agochan a verdade coas peores das intencións, as de facer dano, as de acrecentar o sufrimento, se aínda fora pouco, de tantas vítimas.

A día de hoxe aínda temos que soportar o relato oficial, que é o relato das mentiras, da ignominia, de falsos xuízos traducidos en sangue derramada nas cunetas, nos montes, nas augas profundas.

O poder, pola contra, que ten a memoria é o da dignidade e a xustiza, o da reparación, o de desfacer os nós do silencio, o de revelar as historias que levan demasiado tempo fechadas cun cadeado incómodo e que teñen ganas de transformarse nunha voz sólida e rexa. Sen memoria, non somos nada nin ninguén.

De nós depende, de toda a sociedade, e cunha grande responsabilidade da xente moza, conservar a memoria, coidala e construír o relato da verdade polo que aínda segue agardando tanta xente e polo que merece a pena traballar e dar a batalla. Non é tarefa sinxela, nin cómoda, nunca o foi. Pero temos o dereito e a obriga de saber que foi o que aconteceu, baixo que razón práctica decidiron exterminar unha xeración chea de esperanza e por que, despois de máis de 80 anos séguense ignorando os feitos.

Quero saber que foi de Edmundo, de quen comecei a saber desde hai pouco porque non preguntei antes tanto. Edmundo é o primo da miña avoa, un mozo. A el asasinárono os falanxistas porque non pensaba ben, porque non encaixaba nese cárcere de ideas e de pensamento. Quero comezar a preguntar máis, a preguntalo todo. E tamén quero que se saiba, que o resto saiba quen foi e por que o asasinaron. Quero falar del. E preguntar antes de que sexa tarde e non poida saber nada máis. Coller un caderno e apuntalo todo para que fique gravado no meu cartafol da memoria, no cartafol colectivo. Quero ir aos lugares onde o terror deixou pisada, poñerlles nome e ensinarllos algún día ás miñas fillas, ás miñas sobriñas, ás miñas alumnas. Papá e mamá ensináronme todo isto.

Temos que facelo tamén por toda unha xeración de mozas perseguidas, humilladas, rapadas, maltratadas, violadas e asasinadas. Temos que facelo por todas as mulleres e homes que deron a vida polos principios e valores que defendemos hoxe. Por Rosario Hernández Diéguez, A Calesa, unha rapaza de Vigo de 20 anos. Fondearon o seu corpo nas augas da Ría á altura das Illas Cíes. A ela erguémola na nosa bandeira da dignidade e da xustiza. Ela non pode desaparecer do relato. Nós non podemos deixar que esmoreza o tempo, nin que as historias deixen de ter significado. Que nunca máis teñan que cambiar os nomes porque o terror sexa a orde que goberne. Aquí, un mozo e unha xeración que non queremos nin imos permitilo.

As vítimas e as súas familias teñen dereito, despois de tanto tempo a chorar as bágoas prohibidas e a levar os ramos e as flores que nunca puideron deixar, tamén, porque ás veces nin sequera había tumbas onde facelo. Temos que construír o ronsel da memoria.